نظامي گنجوي

نظامي گنجوي

و هو ابومحمد نظام الدين احمد الياس بن ابو يوسف بن مويد المطرزي گويد برادر قوامي مطرزي گنجوي بوده اگر چه حكيم نظامي از اهل قم (تفرش و خلجستان در گذشته از توابع قم بوده است) بوده به گنجوي شهرت فرموده اند در طريقه سير و سلوك بافي ابوالفرج زنجاني بستگي داشته است قطع نظر از مراتب انساني و فضايل روحاني جناب شيخ نظامي در مرتبه شعر و شاعري پايه عالي دارد و هر يك از كتب خمسه را به استدعاي صاحب تخت و تاجي منظوم فرموده است.

وفات شيخ در عهد طغرل بن ارسلان سلجوقي در سنه ست و سبعين و خمسماته بوده. گويند شيخ را چندين هزار بيت سواي خمسه اشعار است. زيارت ننموده ام الحق او را درين فن كه دارد در طريقه مثنوي سرايي عاشقانه ثاني نيست. درين شيوه مسلم است و كس را با وي مجال همسري از كافري است.

... تاريخ ولادت نظامي در هيچ يك از تذكره ها نيامده و محققين نيز آن را به اختلاف نقل كرده اند. كه بين 535 تا 540ه.ق. گفته اند. دولتشاه سمرقندي و هدايت وفات وي را در سال 576, قزويني در آثار البلاد, 590 و وحيد دستگردي, 600 تا 602 هجري نوشته اند.

آذر در آتشكده مي نويسد: <اصل آن جناب از خاك تفرش است كه از اعمال قم شمرده شده...>

نظامي از نظر شخصيتي مردي است با تقوا و پاي بند به اصول دين اسلام و زاهد و گوشنه نشين. مرحوم زرين كوب در كتاب ارزشمند خود <پيرگنجه> مي نويسد: <نظامي تا پايان عمر بر خلاف آيين شاعران بي بند و بار عصر هرگز لب به شراب نزد, شكوه زهد را پاسدار حيثيت و وقار عالمانه خويش ساخت و عشق خانگي را از آلايش به طرز زندگي بي دردان خرابات مستغني يافت>.

آثار وي:

خسمه است و بيست هزار باشد, غزليات مطبوع و موحشات و شعر مصنوع بسيار دارد. دومين اثر ارزشمند اين شاعر داستان سرا مجموعه پنج مثنوي اوست كه به پنج گنج يا خمسه معروف است (مخزن الاسرار, خسرو و شيرين, ليلي و مجنون, هفت پيكر و اسكندرنامه).