Tuesday, May 31, 2005

Halaçlar ve dilleri


Halaçlar ve dilleri

Eskiden beri bilinen ancak konuştukları Türkçe hakkında fazla bir bilgi bulunmayan Halaçlar ve dilleri hakkında ilk önemli bilgileri V. Minorsky vermiştir. Eski Argu ağzının bir devamı sayılan Halaç Türkçesi'nin üç ağzı tespit edilmiştir: I) Kondurud, II) Horekebad III) Pougerd.

Halaç Türkçesi'nin belli başlı ses ve şekil özellikleri ise şunlardır:
I) Halaç Türkçesi'nde kapalı e vardır.
II) Farsça kelimelerde a ( < a > o ) ünlüsü kullanılır.
III) Kelime başında h+ protezi görülür: hadak, hağaç vb.
IV) Kelime başında g > k ve d > t görülür.
V) Yönelme eki +kA, yapma hali +I, bulunma hali +çA, uzaklaşma hali +DAn ekiyledir.

Şimdiki zaman çekimi Türkiye Türkçesi'nde olduğu gibi -yor ekiyledir: varorum vb.
Diğer fiil çekim ekleri Genel Türkçe'den farklı değildir.
İstek çekimi hem -A, hem -gA iledir: yakıgam, ohuyam vb.

Halaçlar'ın ağzından tespit edilmiş bazı ilgi çekici kelimeler şunlardır:

üşt adoq "sehpa",
hucak < ocak,
hikmak < ekmek,
katog < katıg,
kasik "elbise",
toun < ton,
hirkak < erkek,
git < yigit,
yaqlo < yaglıg,
haçöh < açıg,
hisdi < ıssıg,
saroh < sarıg v.b.

Bu özellikleri sebebi ile Halaç Türkçesi, Yakut ve Çuvaş lehçeleri gibi Türk dilinin çok eski bir kolu olarak değerlendirilmiş; bu iki lehçe ile Oğuz, Kuzey (Kıpçak), Uygur ve Güney Sibirya şive gruplarına yedinci bir Türk dili kolu olarak eklenmiştir.

Halaç Türkçesi Eski Türkçe ile ilgi çekici benzerlikler gösterir:

Eski Türkçe'deki -n-> n olurken, -d-, -d korunmuştur: hadak, kudruk v.b.
7.-8. yüzyıllarda Orhun Yazıtları'nda bile kullanılmayan h+'nin korunması Halaç Türkçesi'nin Eski Türkçe'den daha önceki devirlerin özelliklerini taşıdığını düşündürmektedir.

Halaçlar Tahran'ın 200 km. kadar güney-batısında 46 köyde yaşarlar; nüfuslarının 20.000 veya 25.000 olduğu tahmin edilmektedir.

Hakiki Halaçlar denilen bu grubun dışında bir de Sava Halaçları bulunmaktadır ve bunlar daha açık bir Türkmen şivesi konuşurlar.

Güney İran'da Kaşgaylar arasında yaşayan Halaçlar ise Kaşgaylar'a iyice karışmış durumdadır.

0 Comments:

Post a Comment

<< Home