Saturday, July 01, 2006


Azerbaycanin guneyinde danishilan lehceler silsilesinden

Xelec lehcesi (qalac)

Bu lehcenin tehranin yerli turkleri yeni SHehriyar, Kerec ve tehranin cenub ovalarinda yashayan turklerle, Sayinqala, Sava, Qumun qerbi ve Selefcheqandan, Eraka, Xumeyine chatmamishdan, Ezna Eliquderzin yaxinlarina qeder olan kend ve qesebeler, Mehelletdan Tefrishin etrafina oradan Loristanla Xelecestani bir-birinden Ayiran daglara qeder uzanan bolgeleri ehate eder. Bu barede bir neche meseleye diqqet yetirmek lazimdir.

1. Bu bolgede olan sheherlerin hamisi iki dillidir.

2. tehran, Qum, Kerec sheherlerinde danishilan dil Azerbaycanin umumi lehcesin ifade eder, chunki bu sheherlerde Azerbaycanin muxtelif bolgelerinden gelen azerbaycanlilar yashayir. Ancaq onlarin xaricindeki sheherlerde ve yuxarida adin chekdiyim kend ve qesebelerde Xelec lehcesmi ishlenir.

3. Tefrish sheheri dord terefden turk dilli ehali ile chevrili olmasina baxmayaraq orda yerli turk azdir.

4. Xumeyn (Imam Xomeyninin sheheri) bir serhed bolgesi kimi iki dilli sheherdir. CHunki kendlerinin choxu turk kendidir. Ancaq sheherin ichinde turkce danishan azdir.

5. 30 il bundan once menim shexsen gezib gorduyum Save ve Erak kimi sheherlerde hami turk dilinde danishirdi, demek mumkundur. Ancaq onlar bu gun iki dilli sheher olaraq yavash-yavash farslashmaqdadir.

6. Tehranin cenbundaki 600.000 neferlik Islamshehr ve qerbindeki 100.000 neferlik Hesenxan qalasi shehercikleri tamamen turklerden ibaret olsa da, buradakilarin dili umumi Azerbaycan turkcesi xarakteri dashiyir. CHunki bu ehali yerli olmayan, ancaq Azerbaycandan yoxsulluq ve ishsizlikden qachan turklerdir.

Xelec turkcesinde de, Hemedan turkcesinin ozelliyi vardir. Ancaq o xususiyyetle birlikde bu lehcede hem dil qaydalari pozulur ve pozulmada davam edir, hem de ses uyushmasi hetta koku turkce olan sozlerde bele riayet edilmir. Bu barede turkce olan sozlere diqqet edin. Atlar- Atler, qazanc- qezenc dediklri kimi eriye zerdali, cevize yeni qoza gerdu demekdedirler. Bu barede bu lehcenin Xorasan (Quchan-Bosnurd-Derre gez) lehcesine ne qeder yaxin oldugu melumdur. bir bashqa meseleye de toxunmadan kechmek dogru olmaz, o da bu lehcenin danishildigi bezi bolgelerde xususen Erak etrafinda saylarin ozelliyidir. Bele ki, o bolgede yuz yerine iki elli, yuz elli yerine uch elli, ve min yerine onyuz deyilmekdedir.

BAB METBUAT XIDMETI

0 Comments:

Post a Comment

<< Home