نويسنده مطالب زير: علي بيليم. از وبلاگ: خلج khalaj

Kula çarşənbə خلجلرده خلجيستانچا كولا چارشنبه

Xələclərin ayüdqa yüvüğ bi parama adətləri vararty. biz bu adət lərin bisin ke atu kulaçarşənbə re sizkə kürə bu yazumça bəyan etüruğ:

Kula çarşənbə ke farslar ona üztilləriçə çarşənbə suryhayüllar xələc turkləry yanuça inqəlabda ilgər bi havvol rəsimləre varatdu. bu adət, təlxab xələcləry iççə mavlağ susat luqatdu. əkki kün ilgərdə əkki hərən xalqu ke ullarin xalğda artüğ əlləri boşatdu, ərbab da icaza alladular ta kurpu, vüruqalar. ullar kəllədy xarmanlarça kurpu, qəyrrətdilər. çaştda sürə carçu car çekərətdy: kurpu qəyrilmiş. yekəin kurpudə keşdin. xalğ burra-burra hər-kişe, oğul-qiz,xarmanlarqa varradular . kurpu astunda üç pəsta keçərətdilər.

Hayüradolar: əlla can, bizim dərde bələmozu bu turpağ astuça kully. bizim qəm u qussa mozu bu kurpu astuça çal ety.onda sürə bi dəvre yemiş, kəllə qənd, ya pul, kurpu vürqullarqa pay verrətdilər. oçax kişilər, qizlərlə bilə aqaradular bağ larqa tərv. bağlarça mav astunda keçərədilər.kişilər üz küynləriçə, diləklerədilər: yenge yilçə ullarin qizlərinin bəxtləri haçuluqa.qizlərdəğ, dilək lerətdilər əlla yengi yilçə ullarqa bi səxt, havvol, hər nəsib etigə. kəlinlərdəğ əllada hişerədilər əlla ullarqa naron ximedi kal verigə. Mavda sürə şamçaqu yirğy kəlgile vaxt hər kim üz məhləsiçə, hasaru eşkiçə, dam ustuçə, hut aluştürradu , qizlər- oğullar və kürpə kallar hut ustundə aşaratdular. bi burra xələc lərdə xələcistança kula çarşənbə künu taş çevirmək kürə varratdular yeziğə .ullar taş çevirmək lə qara yazin nəğməsin moştuluğin xalğqa ertir rətdilər.

كولا چارشنبه

خلج لرين عايُودقا يُؤوق بي پاراما عادتلري وارارتي. بيز بُو عادتلَرين بي سين كه آتو «كولا چارشنبه ري» سيزكه گؤره بُو يازوُمچا بيان اتؤروق:

كُولاچارشنبه كه فارسلار اونا اؤز تيللريچه «چهارشنبه سوري» هايوللار. خَلَج تؤركلري يانوچا، انقلابدا اِيلگر بي هاوول رَسِيملري واراتدو. بو عادت تلخاب خَلجلري ايچچه ماولاق سوسات لوقادو. اَككي كُؤن ايلگئرده اَككي هَرَن خالقو، كي اولارين خالقدا آرتوق اَلَلري بوشاتْدُو، اَربابدا اِيجازا آللاتدولار تا كُؤرپُو وُؤرُوقالار. اوُلار كَلَلدي خارمانلارچا، كُورپو قَيِيِررَتديلر. چاشتدا سُوره جارچُو جار چِكَئرَتدي «كُؤرپو قَئيريلميش ييكَئين كُؤرپُوده كِشدين. خالق بُوررا- بُوررا هر-كيشي، اوغول- قيز، خارمانجاقا واررادولار. كُؤرپو آستُوندا اُوچ پَستا كِئچَه رَديلَر ، هايُورادولار «الله جان بيِزيم دَردِي بَلامُوزو بُو تُورپاق آستُوچا كُوللي. بِيزِيم غَم و غُوصامُوزو بُو كُؤرپو آستُوچا چال ائتي». اُوندا سؤره بي دَوري يِميش ، قند يا پول كُؤرپُو، وؤرقولوقا پاي وِئرَرَتديلر. اوچاخ؛ كيشي لر ، قيزلرله بيله آقاراتدُولار باغ لارقا تَرو. باغ چا ماو آستوندا كِِئچَئرَتديلر. كيشي لَر اُؤز كُؤيُونلَريچَه ،دِيلَكلي رَتدِيلر، يِنگي ييل چه اُولارين قِيزلرينين بَختلَري هاچُولوقا. بخت هَوي يُوواقالار. قِيزلردَق دِيلك لي رَتدِيلر، الله ينگي ييل چه اُولارقا سَخت ،هاوول هَر نصيب اِِِتيگه. كَلينْ لَردَق؛ الله دا حِيشي رَتديلر الله اُوللارقا، نارون، خِميدي كال وئريگه. ماودا سُؤره شامچاقو يِيرقي كَل گِيلي واخت، هَر كيم اُؤز مَحله سي چَه ،حاصارو اِشكي چَه، دامو اُوسُتوچَه هُوت آلُوشُتوررادو، قيزلر اُوغولار و كُؤرپَه كاللار هُوت اُوستُونده آشارادولار.

بي بُوررا خَلَج لرده خلجيستان چا كُولاچارشنبه كُؤني ، تاش چِئويِرمَك كؤره واررادولار ييزيقه. اولار تاشلارو چِئويرمَك له قاراياز نَغمَه سين مُوشتُولُوقين خالق قا اِئرتِيررتديلر.

ترجمه:

چهارشنبه سوري: اقوام ترك خلج نزديك عيد نوروز يك سري آداب و رسوماتي دارند، كه ما به يكي از اين مراسم بنام كولا چارشنبه كه فارس ها به آن چهارشنبه سوري مي گويند در اين نوشتار براي شما بيان مي نماييم. در بين مردمان ترك خلج قبل از انقلاب آئين و رسومات خوبي وجود داشت. از جمله آئين چهارشنبه سوري. اين رسم در بين مردمان خلج روستاي تلخاب بسيار با طمطراق و پر تشريفات انجام مي شد. دو روز به چهارشنبه سوري مانده دو نفر از اهالي روستا كه از ديگر مردمان تهي دست تر بودند از ارباب وقت آبادي اجازه حفر كانال را مي گرفتند. اين دو پس از اخذ مجوز به خرمن جا مي رفتند و كانالي را حفر مي نمودند. پس از اتمام كار كانال روز مراسم چهارشنبه سوري در حوالي ظهر جارچي چار مي زد «كانل آماده شده هر كس مي خواهد از آن رد شود بيايد». مردم اعم از؛ زن و مرد، دختر و پسر به سوي خرمنجا عزيمت مي كردند. در آنجا به نوبت سه بار از زير كانال عبور مي كردند. و با خود حين عبور اين جملات را زمزمه مي نمودند: «اي خداي من درد و بلاي مرا در زير اين خاك دفن كن. غم ها و غصه هاي مارا در زير اين پل جال كن» سپس هر كس به وسع خود هديه اي را كه شامل كشمش، كله قند و يا سكه بود به آن دو عامل كانال تقديم مي كردند. آنگاه؛ زن ها و دخترها به سمت باغات انگور سرازير مي شدند. در باغ از زير درخت انگور عبور مي كردند و مادران آرزوي خوشبختي دختران خود را داشتند و دختران نيز از خداوند درخواست شوهر خوب و مومن را مي نمودند. عروس ها هم از خداوند آرزوي فرزندي خوشگل و سالم را مسئلت مي كردند. سپس در غروب هنگام رسيدن گله هر كس در محل خود، درب حياط و يا بالاي پشت بام آتش روشن مي كردند و دختران و پسران و بچه ها از روي اتش مي پريدند.

عده ا ي از خلج هاي خلجستان در روز چهارشنبه سوري به بيابان هاي اطراف آبادي خود مي رفتند و سنگ ها را بر مي گرداندند، با اين عمل كمك به رشد و نمو گياهان اطراف سنگ ها مي نمودند. و نيز مژده آغاز بهار را به مردمان مي رساندند.